اولین چالش واقعی ویلموتس در پنجمین بازی ملی
آغاز پروژه 2022؛ سربلندی در منامه

علی مغانی

هر وقت به بازی با بحرین می‌رسیم، با یکسری قصه تکراری مواجه هستیم. قصه‌هایی که شاید برای اولین بار شنیدنی و جذاب باشد اما از فرط تکرار، کسالت بار شده‌اند. شاید بهتر باشد یک بار هم که شده کتاب جغرافی قدیمی که در آن نوشته شده بحرین روزگاری استان چهاردهم ایران بوده را کنار بگذاریم، هر وقت به منامه می‌رسیم خاطره شکست 3-یک در مقدماتی جام جهانی 2002 را زنده نکنیم، حکایت خنده دار غذای مسمومی را که در منامه به خورد ما دادند فراموش کنیم و برای صدمین بار خاطره تلخ جشن و شادمانی بحرینی‌ها با پرچم کشور دیگری را مرور نکنیم. حتی شکست‌های سنگین 6 گله بحرینی‌ها در سال‌های 53 و 90 هم امروز دیگر مجالی برای بازخوانی ندارد. یک بار بحرین در مسابقات مقدماتی جام جهانی 2002 مانع صعود تیم ملی شده و چهار سال بعد ایران در ورزشگاه آزادی با گل محمد نصرتی، صعود به جام جهانی را جشن گرفته. همه اینها به تاریخ پیوسته و امروز در مرحله مقدماتی جام جهانی 2022، هیچ کدام از این خاطرات، با شرایط امروز فوتبال دو کشور قابل مقایسه نیست.
امروز ایران در شرایطی مقابل بحرین قرار می‌گیرد که از ابتدا مشخص بود به نسبت مرحله اول مقدماتی جام جهانی، در گروه سختی قرار گرفته. در شرایطی که ژاپن به عنوان یکی از قدرت‌های آسیا با تاجیکستان، قرقیزستان، مغولستان و میانمار همگروه شده و قطر قهرمان جام ملت‌های 2019 آسیا، فقط عمان، افغانستان، هند و بنگلادش را در گروهش می‌بیند، ایران برای صعود به مرحله بعدی باید بالاتر از عراق و بحرین قرار بگیرد که در مقایسه با همگروه‌های ژاپن و قطر، تیم‌های به مراتب بهتری هستند.
وضعیت گروه سی (C) که ایران در آن حضور دارد به گونه‌ای است که بعید به نظر می‌رسد کامبوج و هنگ کنگ نقشی تعیین کننده در تیم صعود کننده داشته باشند و احتمالاً در تمام 6 مسابقه‌ای که با ایران، بحرین و عراق برگزار می‌کنند، شکست می‌خورند. فراموش نکنیم که در این مرحله، تیم‌های دوم گروه‌ها به طور قطعی جواز صعود به مرحله بعد را نمی‌گیرند و فقط 4 تیم دوم که امتیازهای بیشتری می‌گیرند، می‌توانند به مرحله دوم مقدماتی صعود کنند. به زبان ساده‌تر، بازی‌های رو در رو میان ایران، عراق و بحرین است که سرنوشت صعود در این گروه را مشخص می‌کند. در این شرایط، هر شکست احتمالی مقابل بحرین یا عراق می‌تواند کار صعود به مرحله بعد را با چالش‌های جدی مواجه کند.
در این موقعیت، «نباختن در زمین حریف» احتمالاً اولین استراتژی تیم ملی است. یعنی همان کاری که عراق در منامه کرد و اگر ایران هم در زمین حریف بتواند بدون شکست بیرون بیاید، معادلات صدر جدول فقط به ایران و عراق محدود می‌شود و آن وقت است که بحرین تقریباً بختی برای صعود مستقیم از این گروه ندارد. به بیان دیگر، بحرین در بازی امروز حتی اگر با نتیجه مساوی زمین را ترک کند، عملاً از چرخه تیم‌های مدعی صدرنشینی خارج می‌شود چرا که امتیاز گرفتن از ایران در ورزشگاه آزادی، بسیار سخت خواهد بود. در واقع بازی امروز ایران و بحرین، بیش از آنکه برای ایران تعیین کننده باشد، برای بحرین سرنوشت ساز است و این نکته‌ای است که مارک ویلموتس هم به خوبی از آن آگاه است. ویلموتس بعد از دو بازی دوستانه و دو بازی رسمی ساده، حالا در پنجمین تجربه مربیگری‌اش در تیم ملی ایران، به یک آزمون واقعی رسیده؛ نبرد در منامه و اولین گام برای صعود به جام جهانی قطر.
 

احسان محمدی


«بین بازی با بحرین بلاژ گفت اینها (هاشمی نسب و برومند) دل‌شان با تیم نیست و دارند روی نیمکت می‌خندند. من هم زدم زیر صندلی‌‌اش و جوابش را دادم. او هم با زبان خودش به ما کلی فحش داد. دنبال بهانه بود، می‌خواست ما را مقصر جلوه دهد. خلاصه برگشتیم تهران و ما را خط زدند. بعد هم که رفتند امارات و ایرلند را بردند و رفتند جام‌جهانی‌ و معلوم شد که واقعاً مشکل ما بودیم! به نظر من بلاژ بی‌وجود بود. او به فوتبال ما خیانت کرد. نه اینکه ما را بازی ندهد ولی یک سؤال؛ چطور دستیار او ایران را برد جام‌جهانی‌ ولی بلاژ نتوانست؟ معلوم است که یک داستانی بوده. به نظرم او پیر شده بود و نمی‌توانست کار کند»! این حرف‌ها را مهدی هاشمی‌نسب می‌زند. بازیکنی که در کنار پرویز برومند، بهروز رهبری‌فرد و خداداد عزیزی همیشه تندترین واژه‌ها را علیه پیرمرد کروات به کار می‌برند. تقریباً هر چهار نفر را با «بی‌قراری» می‌شناسیم. این شاید محترمانه‌ترین واژه‌ای باشد که بشود در مورد این چهار بازیکن که با حاشیه‌های‌شان قبل از هر کس به خودشان صدمه زدند استفاده کرد.
خداداد عزیزی الماس تراش‌نخورده‌ای بود که هیچ‌وقت تراش نخورد. یک استعداد بومی که حرفه‌ای نشد. هنوز هم خیلی عوض نشده. بلاژویچ در موردش می‌گفت: «یک غرور بیجایی داشت، یک غرور بیجا و بدون پشتوانه. او یک تیپ منفی است که کل جو را علیه من مسموم می‌کرد. من هم گفتم تو کی هستی که بخواهی از من بزرگتر باشی، برو بیرون دیگر نبینمت. او خداداد عزیزی بود اما اگر خود پله هم بود می‌انداختمش بیرون. او به تنهایی می‌تواند نظم ارکستر فیلارمونیک اتریش را به هم بریزد».
پسری که سال 2001 به دنیا آمده حالا یا دانشگاه می‌رود یا سربازی. از آن روزهای پرالتهاب 18 سال می‌گذرد. روزهایی که روزنامه خبر ورزشی کمر بسته بود به شلاق زدن بلاژویچ. می‌گفتند پیرمرد دلال سیاهکاری است که دارد به فوتبال ما خیانت می‌کند. پرتیراژترین روزنامه ورزشی ایران بود که موج می‌ساخت. چیزی مثل سال‌های درخشش برنامه نود. به همان اندازه تأثیرگذار. روی هواداران، روی بازیکنان و احتمالاً روی خود بلاژویچ که اهل روزنامه خواندن بود.
در بازی‌های مقدماتی جام جهانی 2002 میروسلاو بلاژویچ سرمربی تیم ملی فوتبال ایران بود. یک سرمربی پرشور که در برنامه‌های تلویزیونی با هیجان حرف می‌زد و به بازیکنان تیم ایران با لقب‌هایی چون «آسمان‌خراش» و «پرنده آسمانی» و ... روحیه می‌داد.
مرد کروات، آنقدر پیش رفت که حاشیه‌های تیم بر متن چربید. حتی صفایی فراهانی که مرد بی‌اغماضی بود هم نمی‌توانست مهارش کند. وقتی حرف می‌زد و رضا چلنگر آن را با شور و حرارت به شعر تبدیل می‌کرد، فکر می‌کردیم داریم جام جهانی را صید می‌کنیم، فقط کافی است دست مان را دراز کنیم و مثل مارادونا در جام جهانی 1986 آن تندیس باشکوه را بچسبانیم جایی بین قفسه سینه و زیر گلویمان اما بحرین آرزویمان را بر باد داد و ایرلند رویایمان را دزدید.
دقیقه 60 بازی برگشت پلی آف در ورزشگاه آزادی، وقتی برای صعود سه گل می‌خواستیم و هنوز بازی صفر- صفر بود یواش یواش سکوها شروع کردند به شعار علیه بلاژویچ. انگار خبر ورزشی روی سکوها تکثیر شده بود. طبقه دوم و بالای سر جایگاه نشسته بودم لابه‌لای جوان‌هایی که هر لحظه داشتند عصبانی‌تر می‌شدند، روزنامه آتش می‌زدند و فحش به سمت زمین پرتاب می‌کردند. بعد از آن بازی سه بار دیگر به جام جهانی رفتیم اما آن شب تلخ مثل آدامسی که به لباس بچسبد، به روح بسیاری از ما که عاشق فوتبالیم چسبید. حیف از آن نسل پرطروات که جام جهانی را ندید و عربستانی نماینده آسیا شد که 8 گل از آلمان خورد. علی کریمی اگر در آن سن می‌رفت جام جهانی ممکن بود مثل رونالدو بدرخشد، مثل رونالدینیو به چشم بیاید اما نشست خانه و زل زد به تلویزیون ... 
 بلاژویچ پرحرف بود، می‌توانست یک قصه‌گوی دوست داشتنی در تلویزیون باشد، یک پیرمرد که شب‌ها بچه‌ها را با داستان‌هایی در مورد کرواسی، یوگسلاوی، جنگ بالکان، درخشش در جام جهانی 1998 و عینک‌اش سرگرم کند اما با همه دانشی که داشت نتوانست تیم ملی را ببرد جام جهانی. تیمی مملو از بازیکنان پرآشوب، غیرحرفه‌ای و دردسرساز که حتی می‌گفتند برای لج و لجبازی توی اتاق هم ادرار می‌کردند!
خودش می‌گوید در مورد آن تیم ملی و بازی مشهور با بحرین کتابی نوشته که بعد از مرگش منتشر خواهد شد. چرا بعد از مرگ؟ «برای اینکه وقتی بمیرم، دیگه کسی نمی‌تونه منو بکشه»! اگر یکی از آن رویابافی‌های مشهورش نباشد، کتاب خواندنی می‌شود. قصه شرارت بازیکنانی که الان از آنها به عنوان اسطوره یاد می‌شود و گاهی در تلویزیون به جوان‌ترها درس اخلاق هم می‌دهند.
اینکه «عروسک خیمه شب بازی» بود یا «دلال سیاهکار»، پیرمرد مهربان عاشق ایران بود یا پروفسور فوتبال و «مربی مربی‌ها»، حالا دیگر فرق زیادی نمی‌کند. برای ما به تاریخ پیوسته، حتی وقتی بعد از 10 سال برگشت تا مربی مس کرمان شود باز نتوانست خاطره پررنگ ما را از مقدماتی 2002 پاک کند. هنوز همان قاب از او در ذهن‌ها مانده. وقتی به برنامه نود رفت و گفت: «برای مربی بودن باید پوست کروکودیل تن آدم باشد که من نداشتم...  شما مردم ایران عاشق فوتبال هستید، مثل مادری که بچه‌اش را خیلی زیاد دوست دارد، بعد آنقدر او را به سینه‌اش فشار می‌دهد که می‌میرد. شما اینطور فوتبال را دوست دارید»...  این حرفش را باید جایی بنویسیم که هر وقت با واژه‌هایی مثل عشق و تعصب، فوتبال را خفه می‌کنیم به آن نگاه کنیم و یادمان بیاید که «میانه‌روی» کار درست‌تری است. میانه‌روی در دوست داشتن، در دوست نداشتن، در عشق، در نفرت و حتی در نقد میروسلاو بلاژویچ.

بلاژویچ: انتقام بگیرید
سفر تیم ملی به منامه همیشه یادآور شکست تلخ مقابل بحرین و ناکامی در راه صعود به جام جهانی 2002 است. میروسلاو بلاژویچ در آن دوره تیم خوبی ساخته بود که فوتبال جذابی بازی می‌کرد و امید زیادی برای صعود داشت، ولی شکست غیرمنتظره در منامه آرزوهای رسیدن به اولین جام جهانی آسیایی را بر باد داد. به بهانه بازی امشب در منامه با بلاژویچ تماس گرفتیم تا اتفاقات تلخ آن روز را مرور کنیم. او در پاسخ به اینکه اتفاقات فوتبال ایران را چقدر دنبال می‌کند، می‌گوید: «ایران وطن دوم من است. ایرانی‌ها مثل هموطنان من هستند و اتفاقات فوتبال ایران را دنبال می‌کنم.» پس از او درباره بازی منامه و تقابل دوباره با بحرین می‌پرسیم. پیرمرد کروات می‌گوید: «از آن بازی خاطرات بدی دارم. امیدوارم بتوانید انتقام آن شکست را بگیرید.» از او می‌پرسیم که اتفاقات آن بازی را برایمان بازگو کند. بلاژ می‌گوید: «آن بازی حرف و حدیث‌های زیادی داشت و می‌توانم ساعت‌ها درباره‌اش صحبت کنم. آن شب ما در آستانه صعود بودیم و حساسیت بالای بازی بازیکنان را مضطرب کرده بود، ولی بحرینی‌ها چنین شرایطی نداشتند و با خیال راحت بازی می‌کردند. آنها با خشونت بالا به دنبال متوقف کردن بازیکنان ما بودند و داور نسبت به خطاهای پرشمار میزبان بی‌تفاوت بود ولی ما باید خودمان را بابت این شکست سرزنش کنیم، چون تا جام جهانی فقط یک برد فاصله داشتیم.» بلاژویچ اضافه کرد: «آن تیم خیلی خوب و مستعد بود و اگر به جام جهانی می‌رفتیم، می‌توانستیم نتایج خیلی خوبی بگیریم. حق عربستان نبود که به جام جهانی برود.»



 

وعده ویلموتس برای فوتبال ایران چیست؟
فوتبال تهاجمی؛ از واقعیت درون زمین تا مانور تبلیغاتی

آرمن ساروخانیان

بعد از برد دو بر صفر هلند مقابل شیلی در جام جهانی 2014، یکی از خبرنگاران در نشست خبری از فان‌خال پرسید که آیا می‌پذیرد تیمش با بازی دفاعی توانسته به پیروزی برسد؟ سرمربی وقت هلند از این سؤال خشمگین شد و از آن خبرنگار خواست که برایش بازی دفاعی و هجومی را تعریف کند. در ادامه این جدل فان‌خال در توضیح سبک بازی‌ هلند گفت: «استراتژی که برای تیم‌تان تعریف می‌کنید باید به شما کمک کند برنده شوید. ما فضای زیادی به حریف نمی‌دهیم و در عوض می‌توانیم فرصت بسازیم. نتیجه هم این را تأیید می‌کند. اگر غیر از این بود شما سرم را از بدن جدا می‌کردید!»
هلند پیش از سفر به برزیل در بازی‌های تدارکاتی دو نتیجه ضعیف گرفت و فان‌خال در آستانه تورنمنت ناگهان چیدمان تیمش را از 3-3-4 به 2-3-5 تغییر داد؛ سیستمی اصطلاحاً دفاعی که با انتقادهای نسبتاً زیادی روبه‌رو شد. با این حال هلند توانست با زدن 5 گل به اسپانیا و شکست دادن استرالیا و شیلی سرگروه شود و در نهایت به رده سوم جهان رسید.
بهانه مرور مجادله سالن کنفرانس ورزشگاه سائوپائولو بحث‌هایی است که این روزها درباره تغییر روش بازی تیم ملی از دفاعی به هجومی مطرح می‌شود. برد پرگل مقابل کامبوج هم ظاهراً دلیلی است برای تأیید این نظریه. اولین بار در مصاحبه تاج و سایر مدیران فدراسیون بود که نام ویلموتس و فوتبال هجومی کنار هم مطرح شد. آنها مدعی بودند برای جانشینی کی‌روش به دنبال یک مربی هستند که طرفدار فوتبال تهاجمی باشد. ادعای فدراسیون با استقبال گروهی روبه‌رو شد که دل خوشی از مربی پرتغالی نداشتند و او را به ارائه فوتبال دفاعی متهم می‌کردند. ویلموتس هم با زیرکی روی این موج سوار شد و در نشست‌های خبری دائما یادآوری می‌کند که طرفدار فوتبال تهاجمی است. او روز گذشته در نشست خبری بازی با بحرین هم حرف‌های قبلی‌اش را تکرار کرد و گفت: «هدف اولیه من تغییر فلسفه تیم ملی جهت ارائه بازی تهاجمی با صعود به جام جهانی و جام ملت‌ها خواهد بود.»
به واکنش تئوریسین هلندی برگردیم که از آن خبرنگار خواست فوتبال هجومی را تعریف کند. المان‌های تفکیک فوتبال دفاعی از فوتبال هجومی چیست؟ آیا چیدمان تیم به تنهایی سند محکمی برای تهاجمی بودن است؟ مثلا تیمی که با 3 مدافع بازی می‌کند از تیمی که 4 مدافع دارد هجومی‌تر است؟ تیمی که دو مهاجم دارد از تیمی که با یک مهاجم بازی می‌کند، میل بیشتری برای حمله دارد؟ مالکیت توپ ملاک هجومی بازی کردن است؟
فوتبال هجومی مفهوم پیچیده‌ای است که نمی‌توان تعریفی یک خطی برای آن پیدا کرد و حتی در تیم‌های درجه یک فوتبال جهان هم بین کادر فنی و منتقدان محل بحث است، پس آنچه فدراسیون فوتبال و ویلموتس وعده‌اش را به فوتبال ایران می‌دهند نه با برد پرگل مقابل کامبوج نه با تأکید چندباره در نشست‌های خبری قابل اثبات نیست.
این بحث ما را به سؤال دیگری هم می‌رساند: آیا فوتبال هجومی برای تیم ملی یک ارزش است؟ فوتبالی که باشگاه‌های بزرگ اروپایی مثل بارسا و رئال برای راضی نگه داشتن هواداران جهانی و گردش چرخ اقتصادی مجبور به اجرایش هستند، برای تیم‌های ملی هم صدق می‌کند؟
فلسفه مربیگری در تیم‌های ملی به دلیل زمان کم آماده‌سازی و حضور در مسابقات حذفی در برابر تیم‌های باشگاهی که در لیگ شرکت می‌کنند، متفاوت است. مربی در تیم ملی حق اشتباه ندارد و اولین اشتباه می‌تواند آخرین باشد. در مسابقاتی مثل جام جهانی یا جام ملت‌های آسیا یک سهل‌انگاری در دفاع یا یک بازی بد می‌تواند به قیمت حذف تمام شود. در چنین شرایطی ویلموتس می‌تواند احتیاط را کنار بگذارد و با شعار فوتبال هجومی به دفاع حریف بزند؟ آیا در صورت ناکامی طرفداران فوتبال هجومی حاضرند همچنان پای این جریان بایستند یا به قول فان‌خال سر مربی را از تنش جدا می‌کنند؟
هنوز برای قضاوت درباره عملکرد ویلموتس زود است و بعد از بازی‌های سخت‌تر می‌توان درباره تغییر رویه تیم ملی صحبت کرد. آنجا ثابت می‌شود که وعده‌اش برای پیاده کردن فوتبال هجومی چقدر واقعیت داشته و این تغییر سبک (اگر عملی شود) چقدر به نفع تیم ملی خواهد بود. آنچه ویلموتس این روزها در نشست‌های خبری وعده‌اش را می‌دهد بیش از آنکه یک اظهارنظر فنی و کارشناسی باشد بیشتر به مانور تبلیغاتی و حتی شعار پوپولیستی شباهت دارد. طبیعی است که تمام مربیان دوست دارند برنده باشند و تیم‌شان به گل‌های زیادی برسد، ولی دستیابی همزمان به این دو هدف چقدر ممکن است و هزینه‌های احتمالی‌اش چپیست؟
مربیان معمولاً وقتی تیم جدیدی تحویل می‌گیرند، مهم‌ترین نکته را رسیدن به تعادل بین حمله و دفاع می‌دانند. کی‌روش توانسته بود این تعادل را با ساختن بلوک دفاعی محکمش به دست آورد. ویلموتس برای رسیدن به ایده فوتبال تهاجمی حاضر است چقدر ریسک کند و بلوک دفاعی تیمش را به هم بریزد؟ آیا مربی بلژیکی در برابر تیم‌هایی مثل ژاپن یا کره جنوبی هم حاضر خواهد شد به قیمت کم کردن لایه‌های دفاعی تیمش با نفرات زیاد حمله کند؟
بازی امشب با بحرین محک نسبتاً سختی برای تیم ویلموتس است، ولی برای پاسخ دقیق این سؤالات بهتر است تا مرحله آخر مقدماتی جام جهانی صبر کنیم.