سعید زاهدیان
خبرنگار
فوتبال ایران از اواسط دهه 70 آهسته آهسته به دوران اوج خود و اقتدارش در آسیا نزدیک شد؛ در دوران جنگ، به‌دلیل شرایط حاکم بر کشور محدودیت‌های فراوانی برای برگزاری لیگ و آماده‌سازی تیم‌ملی وجود داشت. مشکلات فوتبال ایران از اوایل دهه 70 رو به بهبود رفت و در میانه‌های این دهه، شاهد درخشش تیم‌ملی در جام‌ملت‌های آسیا، برد 6 بر 2 مقابل کره و پیروزی 3 بر صفر مقابل عربستان بودیم.
اگر ناداوری و اتفاقات بد آن تورنمنت نبود، آن تیم ظرفیت صعود به فینال و قهرمانی آسیا را هم داشت.
شاید تعدادی از بازیکنان اصلی تیم‌ملی در جام ملت‌های 1996 نظیر دایی، باقری، عابدزاده، محرمی و... تجربه مقدماتی جام‌جهانی 1994 را داشتند و همین مسأله باعث شد تا در مقدماتی 98 بازیکنان بزرگ و باتجربه تیم‌ملی باشند.
تیم ایران پس از صعود به جام‌جهانی 98، در مقدماتی 2002 ناکام بود با اینکه کره و ژاپن میزبان‌های جام‌جهانی در مقدماتی حضور نداشتند، ایران نتوانست در غیاب این دو تیم بزرگ به جام‌جهانی برسد تا در مقدماتی 2006 با برانکو صعود آسانی داشت. تعدادی زیادی از بازیکنانی که با بلاژویچ به جام‌جهانی نرسیدند، در مقدماتی 2006 باتجربه‌تر و آماده‌تر بودند و صعود آسانی برای ایران رقم زدند. در تیمی که به جام‌جهانی آلمان رسید، بازیکنانی مانند علی کریمی، علی دایی، مهدی مهدوی‌کیا، نیکبخت واحدی، رحمان رضایی، جواد نکونام، جواد کاظمیان و... ستاره‌های ایران بودند و بازیکنان مهمی داشتیم که از لیگ‌های اروپایی به اردوی تیم‌ملی می‌آمدند و بازیکنان بزرگی شده بودند.
بعد از جام‌جهانی 2006، تیم ایران تغییر نسل داد؛ بازیکنان دانه‌درشتی مثل یحیی، سهراب، علی دایی و... با فوتبال خداحافظی کردند و نسل جدید صاحب تجربه بالایی نبود و این تیم هم در رسیدن به جام‌جهانی 2010 آفریقای جنوبی ناکام ماند.
تا این دوره، ظرفیت فوتبال ایران به‌گونه‌ای بود که یک دوره درمیان به جام‌جهانی می‌رسید؛ بازیکنانی که در دوره‌های حذف کم‌تجربه بودند، 4 سال بعد رشد قابل توجهی داشتند و با حضور در اروپا یا بازی در تیم‌های بزرگ داخلی، وزن تیم‌ملی را به‌شدت نسبت به دوره قبل بالاتر می‌بردند.
 این چرخه حتی تا مقدماتی 2014 ادامه داشت و تیم ایران روی تجربه بازیکنانی نظیر نکونام، تیموریان، جباری، قوچان‌نژاد، اشکان دژاگه، امیرحسین صادقی، پژمان منتظری و... در جهنم اولسان با گل قوچان‌نژاد صعودی خاطره‌انگیز داشت. براساس تجربه‌های قبلی تصور می‌شد که برای جام‌جهانی 2018، کی‌روش که نسل جدید و جوانی را جایگزین تیموریان، نکونام، صادقی، خسرو حیدری، جباری و ستاره‌های 2014 کرده بود، به‌دلیل «تجربه پایین تیمی» به روسیه نرسد اما برای نخستین‌بار، ایران با ستاره‌های جوانی مثل طارمی، جهانبخش، آزمون، پورعلی‌گنجی، وحید امیری، مجید حسینی و بیرانوند که اغلب تجربه بازی در جام قبلی را نداشتند، آسان‌تر از همیشه به جام‌جهانی رسید و در روسیه هم در گروه سخت مقابل مراکش، پرتغال و اسپانیا 4 امتیاز گرفت و تا آستانه صعود پیش رفت.
صعود ایران به جام‌جهانی 2022 نشان داد که ظرفیت‌های فوتبال ایران تغییر کرده است؛ همین تیم به جمع 4 تیم برتر جام‌ملت‌های آسیا 2019 رسید و روی اشتباه تعدادی از بازیکنان که به سمت داور هجوم بردند، به ژاپن باخت. شاید اگر آن اشتباه نبود، تیم ایران ظرفیت قهرمانی در آن تورنمنت را هم داشت.
حالا در آستانه جام‌جهانی 2022 قطر، تیم ایران از بازیکنانی تشکیل شده که تجربه بالایی دارند و اغلب از لیگ‌های اروپایی به تیم‌ملی می‌آیند. آیا تغییر ظرفیت تیم ایران به حدی بالا رفته که برای این نسل شانس صعود قائل باشیم؟
این تیم که اغلب بازیکنان آن با مربیان خوب در تیم‌های مطرح اروپایی کار کرده‌اند، نسبت به رقبا و بازیکنان ولز و امریکا در سطح پایین‌تری نیستند و اگر آنها به مرحله حذفی صعود کنند، باید این واقعیت را بپذیریم که بازی در اروپا و کار با مربیان بزرگ خارجی- چه مربیان لژیونرها و چه مربیان خارجی که در لیگ ایران کار کرده‌اند- بازیکنان را به سطحی رسانده‌اند که صحبت درباره صعود آنها موضوعی خنده‌دار نیست.
شگفتی جام 2022 می‌تواند ایران باشد؛ در صورت رخ دادن اتفاق، باید بپذیریم که در جنگ مربی داخلی و خارجی، آنهایی که با مفاهیم قدیمی و سبک و سیاق مربیان ایرانی سرجنگ داشتند پیروز شده‌اند.