گزارش
محمدقراگزلو
پرسپولیس قبل از انقلاب و در طول حیات 15 ساله‌اش تا سال 1357 فقط دو بازیکن خارجی داشت. دو بریتانیایی نام‌آشنا که به شکل حیرت‌آوری از فوتبال انگلیس دل کنده و به تهران آمده بودند. آلن ویتل با سابقه بازی در اورتون که هنوز و بعد از این همه سال هیچ کدام از خارجی‌های پرسپولیس نتوانسته به اندازه او گل بزند و بیلی مک کلور نیوزیلندی با سابقه بازی برای لیورپول که البته به اندازه ویتل موفق نبود و در یادها نماند.
پرسپولیس تا سال 82 و دوره‌ای که طی دهه 60 در جام باشگاه‌های تهران قدرتنمایی می‌کرد بازیکن خارجی نداشت و با همان اوورکت پوش‌های پیکان سوار به شکل آماتور پشت صندوق عقب خودروی علی پروین طرفدارانش را خوشحال می‌کرد. دهه 70 با انقلاب امیر عابدینی در پرسپولیس دوره باشکوه دیگری از حیات پرسپولیس رقم خورد اما باز هم ارتش سرخ نیازی به سرباز خارجی نداشت.
با ترائوره شروع شد
جذب بازیکن خارجی در پرسپولیس همزمان با سرازیر شدن پول به فوتبال و در لیگ برتر باب شد. سال 1382 و در لیگ سوم حرفه‌ای، همان فصلی که پرسپولیس با حذب علی دایی، حامد کاویانپور، جواد کاظمیان و چند ستاره دیگر ولخرجی کرده بود تا قهرمان شود عیسی ترائوره به‌عنوان اولین خارجی تیم بعد از 27 سال به پرسپولیس آمد که در دربی گل زد و خرید بدی هم نبود اما بعد از او از بین ده‌ها بازیکن خارجی دیگری که آمدند شاید بیشترشان حتی به اندازه ترائوره هم در ذهن‌ها نماندند و تنها با تحمیل هزینه‌های گزاف و ایجاد مشکلات بزرگ برای پرسپولیس در گوشه‌ای از ذهن هواداران ماندند.
پرسپولیس تا امروز و طی 59 سال حیاتش 56 بازیکن خارجی داشته که گئورگی گولسیانی نفر پنجاه و هفتم خواهد بود و احتمالاً کاسیانو دیاز هم ردیف 58 را در این لیست پر خواهد کرد اما باور کنید به اندازه تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌توان بازیکن قابل و باکیفیت از این فهرست طویل و خجالت‌آور بیرون کشید.
از شمال کونکاکاف تا استرالیا
پراکندگی جغرافیایی بازیکنان خارجی پرسپولیس مطلوب و قابل تأمل است؛ از کونکاکاف تا استرالیا، از هندوراس تا پاراگوئه در دو قاره امریکا، از ایرلند تا آلبانی در اروپا، از نیجریه تا مالی در آفریقا و از سوریه تا ازبکستان در قاره کهن بازیکن به پرسپولیس آمده اما به سختی می‌توانید دو تا سه نفر از آنها را برجسته کرده و روی آنها به‌عنوان گزینه شاخص، باکیفیت و کارآمد انگشت بگذارید.
در این حدوداً 20 سال جذب بازیکن خارجی در باشگاه پرسپولیس همواره با حرف و حدیث و شایعه همراه بوده و عواقب خریدهای خارجی بخش عمده‌ای از این شایعات را اثبات می‌کند. قالب این شایعات پیرامون تبانی بین دلال‌های بازیکن و مدیران باشگاه یا مربیان تیم مربوط می‌شود که متأسفانه ضررهای بیشماری چه از حیث فنی چه مالی به پرسپولیس زد.
شایعاتی که متأسفانه درست بود
بیشتر بازیکنان خارجی پرسپولیس در تمام این 19 سال نفرات ناکارآمدی بودند که در مورد انتخاب و نوع ارتباط‌شان با پرسپولیس، رقم قرارداد، نوع جدایی و دریافتی‌شان از باشگاه ابهامات بسیاری وجود دارد. مثلاً هیچ کس نمی‌داند که دو بازیکن اوکراینی بی‌کیفیتی که در دوره مدیریت علی اکبر طاهری و سرمربیگری برانکو با واسطه‌گری یک فرد متمول و صاحب رستوران‌های زنجیره‌ای به پرسپولیس آمدند چقدر پول گرفتند تا قراردادشان را فسخ کنند و بدون شکایت به فیفا از پرسپولیس بروند؟ اگر در همان دوره بمانیم خرید و فسخ قرارداد آنتونی گولچ هم چرایی بزرگی است که هیچ گاه مدیران باشگاه پاسخ روشنی برایش نداشتند و حتی مدیران بعد از طاهری هم در این مورد لاپوشانی کردند. موارد مبهم فقط محدود به ده سال اخیر نیست. در همان دهه 80 هیچ کس نفهمید یان نیکولفسکی گلر مقدونیه‌ای چرا آمد، چرا بازی نکرد و چطور پرسپولیس را محکوم کرد؟ یا هیچ کس نفهمید بازیکنان پانامایی بی‌کیفیت را چه کسی دیده و تأیید کرده بود؟
مدیران عامل جواب بدهند
از این ابهام‌ها آنقدر زیاد هست که می‌توان برای هر مورد یکی از مدیران عامل باشگاه طی چهل سال گذشته را زیر اخیه کشید و مورد سؤال قرار داد. مثلاً از محمد رویانیان پرسید چطور حدود 10 سال قبل روبرتو سوسا را با 500 هزار دلار جذب کرد؟ می‌توان از حمیدرضا سیاسی در مورد تأیید کننده ژوزه تادئو سؤال کرد. یا حتی می‌شود سراغ حبیب کاشانی رفت و از او پرسید سکوبرت و ممدوتال چرا اصلاً پیراهن پرسپولیس را به تن کردند؟ از داریوش مصطفوی می‌شود درباره رقم قرارداد آتسو و توره سؤال کرد. ایرج عرب احتمالاً بهترین فردی است که می‌تواند درباره خرید جونیور براندائو جواب بدهد و در نهایت باید سراغ محمدحسن انصاری‌فرد رفت و داستان جذاب اوساگونا و استوکس را شنید. مدیران فعلی باشگاه هم می‌توانند درباره شاهکار دیگری به‌نام تمیروف توضیح بدهند و بگویند یحیی بیشتر مقصر بود یا خودشان؟
چشم یحیی از بازیکن خارجی می‌ترسد
از وقتی یحیی گل‌محمدی سرمربی پرسپولیس شده 5 بازیکن خارجی به پرسپولیس آمده‌اند که همگی ناکارآمد بوده و برای باشگاه ایجاد مشکل کرده‌اند. ماجرای استوکس و اوساگونا را که همه می‌دانند، رادوشویچ هم قبل از حضور یحیی در تیم بود که با باشگاه به مشکل خورد و رفت. تمیروف، صفروف و هنانوف هم جملگی بازیکنان بی‌کیفیت و ضعیفی بودند که کاری از پیش نبردند. با این سابقه خراب چشم یحیی از بازیکن خارجی ترسیده و اگر گولسیانی و احتمالاً کاسیانو هم خوب از آب نیایند این طلسم پابرجا خواهد ماند. طلسم 20 ساله‌ای که حتی خوب‌هایی مثل بشار هم نتوانستند ترکی روی آن ایجاد کنند.
همه ناکام‌ها از بالکان تا امریکای جنوبی
پرسپولیس در اروپا بیشتر سراغ بازیکنان منطقه بالکان رفت و بیشتر این بازیکنان یا دوره کوتاهی داشتند یا ناکام بودند و رفتند. از ایلیا پرسکی دهه 80 تا ماریو بودیمیر که مدت زیادی از زخمی که به باشگاه زد نگذشته است. ماندگارترین اسم از این منطقه که بیشترین بازی را برای پرسپولیس انجام داد بوژیدار رادوشویچ بود که طی 5 فصل حضورش کمترین کارآیی ممکن را داشت و حالا با یک شکایت حدوداً 900 هزار دلاری یقه باشگاه را گرفته است. از جمع نمایندگان بالکان شاید همان روبرت ساهای متوسط و سختکوش تنها گزینه‌ای باشد که می‌توان گفت هزینه‌ای که بابتش شد هدر نرفته است. ساشا ایلیچ فرجام خوشی در پرسپولیس نداشت و آسمیر آودوکیچ ماندنی نشد. اشپیتیم آرفی مثل ایوان پتروویچ برعکس تیم قبلی‌اش ستاره نشد و گروزدانوفسکی، شپانوویچ، دراگچویچ و چند ویچ دیگر هم کار مثبتی انجام ندادند. از بین غربی‌ها هم ایمون زیاد خاطره خوشی ساخت اما دوران کوتاهی داشت، روبرتو سوسا در اولین بازی‌اش رباط داد و رفت و استوکس پول مفت گرفت و بعد از دو بازی به‌عنوان بازیکن ذخیره باشگاه را محکوم کرد!
پرسپولیس بازیکن آفریقایی هم زیاد داشته. ابراهیم توره قبل و بعد از حضور در پرسپولیس ستاره بود. حتی منشا هم چنین حالتی داشت. آتسو در جام جهانی بازی کرد بود اما در پرسپولیس هیچ بود. برخی هم مثل رافائل ادرهو بدون بازی برای پرسپولیس، باشگاه را در منگنه قرار دادند. الونگ الونگ شاید مهم‌ترین آفریقایی پرسپولیس بوده که با هزینه پایینی جذب شد و حداقل به اندازه همان پول کارآیی داشت. آخرین آفریقایی ناکارآمد هم کریستین اوساگونا بود که با آن پنالتی فضایی در دربی به خاطرش می‌آوریم. امریکای جنوبی می‌تواند مرجع بازیکنانی باشد که بار تیم را به دوش می‌کشند اما سهم پرسپولیس از این قاره بازیکنانی اغلب متوسط و ضعیف بوده است. دی‌کارمو، تادئو و براندائو که فراتر از فاجعه بودند، آراندا در حد پرسپولیس نبود، اومانیا با وجود تجربه جام جهانی در آخرین روزهای فوتبالش کارآیی نداشت، تیاگو و وسلی بازیکنان زیر حد متوسط بودند و شاید تنها بشود اندکی روی نام نیلسون جونیور ایستاد و تأمل کرد. مهم‌ترین و بهترین خرید پرسپولیس به‌عنوان بازیکن خارجی از همین کنار گوش‌مان رقم خورد؛ جایی که باشگاه به قول برانکو به خال زد و بشار رسن 23 ساله را گرفت. بشار بیشتر از همه بازیکنان خارجی تاریخ پرسپولیس برای این تیم بازی کرده و مفید بوده است. او در دو قهرمانی لیگ برتر و دو فینال آسیا شریک بود. بقیه آسیایی‌های پرسپولیس اما غالباً ناکارآمد و ضعیف بوده‌اند. از زیاد شعبو و طارق جبان سوری گرفته تا صلاح حسن عراقی و نفراتی از آسیای میانه که اولینش لوانوف بود و آخرینش تمیروف.